Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Cztery fotografie ukazujące procesję Bożego Ciała w Wilnie pochodzą najprawdopodobniej z zespołu tek wileńskich, zawierających zdjęcia wykonywane przez Jana Bułhaka w latach 1916–1919. Artysta początkowo przez wiele lat dokumentował zabytki architektury dla Zarządu Miasta, a następnie kontynuował fotografowanie kierując się potrzebą zachowania i podtrzymywania dziedzictwa polskiej kultury. Zarówno za projektem realizowanym dla wileńskiego magistratu, jak i za pozostałymi fotografiami, stało wzmocnione w tym okresie poczucie tożsamości narodowej Polaków związane najpierw z wybuchem I wojny światowej, a później z odzyskaną niepodległością. W nastroje te wpisywało się też towarzyszące Bułhakowi przekonanie dotyczące  postrzegania sztuki jako narzędzia, które służyć mogło kształtowaniu narodowej świadomości. Artysta postawił przed sobą zadanie unaocznienia polskiego dziedzictwa, początkowo skupiając się na Wilnie, by z czasem, po 1918 roku rozszerzyć swoją działalność na cały kraj. Nieco później, w latach 30., Bułhak nazwał tego rodzaju działalność „fotografią ojczystą”. Jej celem było dokumentowanie polskich tradycji i zabytków oraz ukazywanie piękna rodzimego krajobrazu. W książce Fotografia ojczysta. Rzecz o uspołecznieniu fotografii z ilustracjami autora, pisał: „Fotografia ojczysta jest to przedstawienie obrazowe kraju, jego powierzchni przyrodzonej oraz znajdujących się na niej działań i dzieł ludzkich w sposób tak prawdziwy, trafny i wyrazisty, żeby to przedstawienie mogło pogłębiać znajomość kraju ojczystego i pomnażać radość i dumę, jaką przynosi samowiedza narodowa” (Fotografia ojczysta. Rzecz o uspołecznieniu fotografii z ilustracjami autora, Wrocław 1951). Ten rodzaj fotografii różnił się od krajoznawstwa tym, że nie skupiał się jedynie na pejzażu i folklorze, ale na całym ówczesnym życiu człowieka, ziemi i kraju. Dlatego też w obszarze zainteresowań artysty znalazły się zabytki kultury, czy tak istotne dla polskiej tożsamości święta związane z religią katolicką. Ukazane na fotografiach Boże Ciało było dla Polaków wydarzeniem szczególnie ważnym, a towarzyszące mu procesje w okresie zaborów niejednokrotnie przybierały formę manifestacji patriotycznej.  

Dorota Stolarska-Kultys