Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Sztandar czarnego blasku" należy do grupy unikatowych prac, które Władysław Hasior tworzył od 1968 roku. Były to specyficzne asamblaże na tkaninie, inspirowane chorągwiami procesyjnymi, proporcami wojskowymi i feretronami oraz związaną z nimi obrzędowością. Także forma prezentacji tych kompozycji podczas swego rodzaju procesji nawiązywała do ich pierwotnego przeznaczenia. Pierwszym wydarzeniem tego rodzaju były obchody Święta Kwitnącej Jabłoni w Łącku na Podhalu w 1973 roku, podczas którego członkowie Brygady Ochotniczej Straży Pożarnej i mieszkańcy wsi obnosili sztandary po sadach i łąkach. Była to jedna z wielu zainicjowanych przez artystę efemerycznych akcji z udziałem „Sztandarów". Kościelne chorągwie inspirowały Hasiora estetyką i dostojnym bogactwem, ale jednocześnie do swojej ich interpretacji wprowadzał element groteski. Zwłaszcza na początku drwił nieco z ich pompatycznego charakteru, a przede wszystkim z rozdźwięku między hasłami, które głosiły, a rzeczywistością. Jak sam mówił: „Najpierw było takie optyczne oczarowanie samą urodą sztandaru. Ale nie tylko: był również i cel – zdezynfekowanie wiary, jaką nosimy w sobie, w sztandary, które nie zawsze spełniają obietnice złotem na nich wyszyte.” ( „Władysław Hasior. Myśli o sztuce", opracowanie Zdzisława Zegadłówna, Nowy Sącz 1987). W sztandarach, podobnie jak w innych pracach artysty, odbicie znajdowały jego silne inspiracje szeroko rozumianą tradycją: historią, mitami, literaturą czy sztukami plastycznymi, a przede wszystkim sztuką ludową. Artysta posługiwał się nimi jak swego rodzaju słownikiem służącym do interpretacji i nawiązywania relacji z odbiorcą. Co jednak ważne, z całego tego zasobu autor korzystał w sposób kreatywny, „filtrując” poszczególne elementy przez wyobraźnię, która pełniła zasadniczą rolę zarówno w procesie powstawania dzieła, jak i jego odbioru. Jak zauważał sam artysta mówiąc o sztandarach: „Pozwalają mi one zademonstrować ważną intencję: ja nie wymyślam nowych zjawisk w sztuce plastycznej, tylko czerpię z tradycji. Nie chodzi mi o kopiowanie sztandarów istniejących w rzeczywistości, o prostą kontynuację trwającego od tysięcy lat obyczaju noszenia sztandaru na czele pochodu. Ja tylko napomykam o tym obyczaju, a przy okazji robię moje prywatne, subiektywne sztandary, które nie oznaczają tego, co wszystkie inne sztandary instytucjonalne.” („Przekrój”, 19.09.1991).

„Sztandar czarnego blasku" wykonany został z granatowego weluru. W dolnej partii przymocowane są do niego czarne skórki królicze z oczami – paciorkami symbolizującymi ciemne moce. Zostały one obwiedzione lub oddzielone wąskimi liniami czerwieni. Kolor ten zapowiada u Hasiora zdarzenia krwawe i tragiczne. Pomiędzy nimi, w centrum, znajduje się fotografia offsetowa przedstawiająca dłoń trzymającą prawdopodobnie niewidoczną zapalniczkę symbolizującą płomień w ciemnościach. Jak w „Małym słowniku symboli wizualnych" Hasiora wskazywała Maria Anna Potocka, w pracach artysty wprowadzenie fotografii łączy się często z brutalnym wtargnięciem realizmu do świata opartego na wyciszonych i symbolicznych zasadach. Powyżej, prawie w centrum sztandaru, nałożona została biała skórka królicza stanowiąca nawiązanie do motywu Baranka Bożego (Agnus Dei). W jej centrum znajduje się srebrna bombka, pod nią białe korale zakończone miedzianym krzyżem (różaniec), a nad nią gipsowy baranek wielkanocny. Motyw ten symbolizuje zwykle u Hasiora wieczne wyniesienie istoty dobrej. W górnej partii sztandaru, po prawej stronie, znajduje się fotografia offsetowa przedstawiająca akt męski widziany od tyłu z rękami rozłożonymi na boki, nawiązujący do motywu Chrystusa ukrzyżowanego i wniebowstąpienia. Nad jego głową umieszczona została aureola z czerwonego odblaskowego świtała, ten sam kolor ma strzała lub też błyskawica prowadząca do postaci. Według wspomnianego słownika, postać Chrystusa w twórczości Władysława Hasiora odsyła ku istocie ziemskiej uwikłanej w mękę istnienia na granicy śmierci. Również znajdujący się przy dolnej krawędzi ornament z łyżeczek do herbaty malowanych na czarno oznajmia śmierć, symbolizując jednocześnie sztuczną celebrację wokół zdarzeń bolesnych i tragicznych.