Stano Filko
Kluczowa postać słowackiej neoawangardy, twórca instalacji, happeningów, akcji, environment, manifestów, kolaży, malarstwa. Edukację artystyczną rozpoczął w Szkole Nauk Stosowanych w Bratysławie (1956-59), kontynuując ją na wydziale malarstwa monumentalnego Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie (1960-65). W 1981 r. Filko wyemigrował do Republiki Federalnej Niemiec, a rok później do Stanów Zjednoczonych. Do Bratysławy powrócił w 1990 roku.
Początki twórczości artysty wyznaczała krytyka modernistycznego malarstwa, manifestująca się w serii prac zawłaszczających mapy jako płótno malarskie i w obiektach inspirowanych sztuką konkretną, konstruktywistyczną, pop-artem i neorealizmem. Późniejsze prace były związane ze środowiskami artystycznymi bliskim konceptualizmowi i Fluxusowi. Inspiracją dla twórczości Filko były matematyczne algorytmy, diagramy, modele naukowe, kosmologia, metafizyka, filozofia transcendentalna i modernistyczna architektura. Wspólnie z teoretyczką Zitą Kostrovą i artystą Alexem Mlynárčikiem w 1965 r. napisał Manifest HAPPSOC (Teoria anonimowości), współinicjując szereg happeningów i interwencji w życie codzienne, kwestionujących autonomię artystycznego gestu i granice sztuki. Na przykład między 2 a 8 maja grupa zadeklarowała całą Bratysławę jako happening.
Niemal od początku swojej twórczości uczestniczył w międzynarodowej wymianie artystycznej, brał udział m.in. w 6. Biennale de Paris 1969, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Environnement lumino-cinětique, La Place de Chalet, Centre National d'Art Contemporain, Paryż (1969), Pläne und Projekte als Kunst, Kunsthalle Bern, Aktionsraum München (1969), Vier Aspekte der Zeitgenössischen Kunst, Kunstverein, Oldenburg (1969), Contemporary Trends (Le dynamisme du présent), EXPO Museum of Fine Arts, Osaka (1970), Happening & Fluxus, Materialien, Kölnischer Kunstverein, Kolonia (1970), International Festival of Contemporary Art, Municipal Art Museum, Yokohama (1970), Arte de Sistemas, Centro de Arte y Communicatión en el Museo de Arte Moderno de la Ciudad, Buenos Aires (1971), 9. Biennale de Paris. Manifestation internationale des jeunes artistes, Musée d'Art Moderne / Musée Galliera, Paryż (1975), Kontakt - Od kontemplacji do agitacji, Foto Medium Art, Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu (1980), documenta 7, Kassel, 1982, Aspekte / Positionen. 50 Jahre Kunst aus Mitteleuropa 1949 – 1999, MMKSLW, Museum Moderner Kunst, Wiedeń (1999), Global Conceptualism – Points of Origin, 1950s-1980s, qma - Queens Museum of Art, Nowy Jork (1999), Samizdat. Alternative Kultur in Zentral- und Osteuropa, die 60er bis 80er Jahre, Akademie der Künste, Berlin (2000), 51. Biennale d'arte di Venezia (2005), Star city - The Future under Communism, Nottingham Contemporary (2010), Who Was 1968?, Lenthos Kunstmuseum, Linz (2018/19).
