Włodzimierz Tetmajer

Był jednym z najważniejszych artystów kręgu Młodej Polski. Fascynacja lokalnym folklorem i kulturą ludową stanowiła główną inspirację jego sztuki. Tetmajer malował w sposób śmiały, przy użyciu bogatej palety, zdominowanej przez czerwienie, zielenie, różne odcienie żółci i bieli. W swoich obrazach dokumentował zarówno ważne wydarzenia z życia mieszkańców podkrakowskich wsi, ale także ich życie codzienne. Wszystko to podpatrzone przez uważnego obserwatora, ujęte niejednokrotnie w reportażowych, fotograficznych wręcz kadrach. Polska wieś przełomu XIX i XX wieku przedstawiona w malarstwie Tetmajera ujmuje swoją prostotą i naturalnością, trwa zgodnie ze swoim zwyczajnym rytmem.

Władysław Tetmajer urodził się w Ludźmierzu koło Nowego Targu. Matka artysty zmarła na skutek powikłań po porodzie. Jego wychowywaniem zajmowała się ciotka oraz macocha. Tetmajer dorastał wśród pejzaży małopolskich wsi, co znalazło przełożenie na jego późniejsze zainteresowania artystyczne oraz kulturowe. Na pierwsze lekcje rysunku zaczął uczęszczać w wieku jedenastu lat. W 1881 roku rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim, równolegle ucząc się w Szkole Sztuk Pięknych. W 1882 roku Tetmajer zdecydował się na podjęcie dalszej nauki w Wiedniu, skąd wkrótce powrócił do Krakowa, gdzie kontynuował przerwane studia artystyczne aż do 1886 roku. Dalszym etapem edukacji artystycznej były studia w monachijskiej pracowni profesora Aleksandra Wagnera oraz w Académie Colarossi w Paryżu. Uwieńczeniem długiego procesu studiów Tetmajera był ponowny powrót do Krakowa, gdzie od 1889 aż do 1895 roku kształcił się w Matejkowskiej klasie mistrzowskiej. 

Tetmajer brał aktywny udział w życiu artystycznym Krakowa: od 1899 roku był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka, a dwa lata później został współzałożycielem Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana. Stworzył również Szkołę Sztuk Pięknych i Przemysłu Artystycznego dla Kobiet.

Sztuka Włodzimierza Tetmajera rozwijała się w niezwykle silnej korelacji z jego życiem osobistym. W 1890 roku artysta poślubił Annę Marię Mikołajczykównę, pochodzącą z podkrakowskiej wsi Bronowice. Tamtejsza okolica, życie jej mieszkańców, a także codzienność rodziny Tetmajera stały się dla niego głównymi tematami prac. Malował niezwykle swobodnie, często wręcz szkicowo, posługując się ożywioną paletą wynikłą z barwności ludowych strojów, a także kolorów natury.

Dzieła malarskie Tetmajera uznać można za doskonały materiał ikonograficzny dokumentujący obyczajowość mieszkańców małopolskiej wsi, dla którego uzupełnienie i rozwinięcie stanowiła działalność etnograficzna artysty. W 1898 roku opublikowany został tekst Tetmajera Gody i Godnie Święta, czyli okres Świąt Bożego Narodzenia w Krakowskiem. Dziewięć lat później zaś Słownik bronowicki (Zbiór wyrazów i wyrażeń, używanych w Bronowicach pod Krakowem). W dorobku literackim Tetmajera znajdują się również m.in. opublikowany w 1902 roku dramat Piast, wydany w tym samym roku zbiór prozą Noce letnie, czy tom Marsz Skrzyneckiego (1916).

Ciekawym zagadnieniem w twórczości Tetmajera były realizacje wykonywane na zlecenie kościołów. W 1902 artysta rozpoczął prace nad polichromiami w kaplicy królowej Zofii w Katedrze Wawelskiej. Wykonywał prace także m.in. dla Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu (1904-1906), Bazyliki Matki Bożej Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej (1911-1915), czy w Kościele Mariackim w Krakowie w kaplicy św. Jana Nepomucena (1902).

20 listopada 1900 roku w bronowickim domu Tetmajera odbyło się wesele jego przyjaciela, literata Lucjana Rydla, który poślubił szwagierkę malarza - Jadwigę Mikołaczykównę. Uroczystość przedstawiona została w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wesele (1901), będącym jednym z najważniejszych utworów w historii literatury polskiej.

Włodzimierz Tetmajer oprócz wielokierunkowej działalności artystycznej aktywnie uczestniczył również w życiu politycznym. W 1903 roku wstąpił do Stronnictwa Ludowego, którego był posłem w parlamencie austriackim w 1911 roku. Był członkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, a także współtwórcą Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. Uczestniczył również w paryskiej Konferencji Pokojowej w 1919 roku. Zmarł 26 grudnia 1923 roku.

Wśród jego najważniejszych prac wymienić można: Zaloty (1894), Zrękowiny (Zaręczyny) (1895), Dorobek (Rodzina artysty) (1905), Na ganku Tetmajerówki (1910).

W kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi znajdują się dwa obrazy Włodzimierza Tetmajera: Przed chatą (ok. 1890) oraz Krakowiak (ok. 1910).

Maria Milanowska