Andrzej Pawłowski

Malarz, rzeźbiarz, fotograf, projektant form przemysłowych i wystaw, teoretyk i pedagog. Artysta wszechstronny, którego interdyscyplinarna, eksperymentalna twórczość i współpraca z przemysłem była kontynuacją etosu przedwojennej awangardy.

W czasie okupacji uczył się w Wyższej Szkole Ogrodnictwa w Tarnowie. Po wojnie, w latach 1945-50 studiował na Wydziale Architektury Wnętrz krakowskiej ASP, gdzie uzyskał dyplom w pracowni form przemysłowych Zbigniewa Chudzikiewicza. Po studiach związany z macierzystą uczelnią jako pedagog, założyciel i organizator Wydziału Form Przemysłowych i kierownik Katedry Metodyki Projektowania ASP. Od 1957 r. związany z Grupą Krakowską. Pawłowski pracował m.in. dla Przedsiębiorstwa Projektowania i Budowy Zakładów Przemysłu Metalowego i Elektrotechnicznego PROZAMET w Krakowie, dla Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej, projektował także przedmioty codziennego użytku. Od lat 50. projektował wystawy, m.in. ekspozycję reprezentującą Polskę na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Krajów Socjalistycznych w Moskwie w 1958 roku, współpracował też z Muzeum Narodowym Krakowie i Muzeum Historycznym Miasta Krakowa.

Od lat 50. artysta pracował nad rozwojem Kineform – autorskim, improwizowanym świetlnym spektaklem form abstrakcyjnych. Do realizacji Kineform konstruował i ulepszał projektory złożone z geometrycznych papierowych modeli, celofanu, reflektora i w niektórych wersjach ruchomych soczewek. Częścią spektaklu była muzyka. Spektakl polegał na wprawieniu w ruch modeli i soczewek, które projektowały na ekran widok płynnie przechodzących w siebie, zmiennych form i grę światłocienia. Wraz z ewolucją pokazów Kineformy były także utrwalane na taśmie filmowej i fotograficznie.

Pawłowski eksperymentował również od wczesnych lat 50. z awangardowymi technikami fotograficznymi bez użycia aparatu fotograficznego. Tworzył abstrakcyjne, organiczne kompozycje powstałe m.in. przy pomocy naświetlania papieru światłoczułego (Luxogramy, Heliogramy), używając własnych rąk jako przesłon (Mutacje) czy malując wywoływaczem bezpośrednio na papierze (Prolegomena, Ślady gestu, Epitafia II). Przy użyciu klasycznego aparatu zrealizował jeden cykl Genesis, przedstawiający dłonie artysty na tle nieba.

Metody pracy Pawłowskiego wynikały z jego przekonania, że rolą artysty jest podążanie za dynamiką i ekonomią praw przyrodniczych. W 1962 r. artysta sformułował ideę „formy naturalnie ukształtowanej”. Zakładała ona stymulowanie przez artystę procesów materialnych, których rozwój i forma miała być współtworzone i warunkowane przez działania i prawa natury. Explicite zrealizował tę koncepcję m.in. w rzeźbach Manekiny (1964 r.). Powstawały one w rezultacie wlewania do worków masy gipsowej, która zastygała w różnorodne kształty niezależne od woli artysty.

W kolejnym teoretycznym i pionierskim – manifeście (Koncepcja pola teoretycznego, 1966) Pawłowski określił twórczość jako produkcję, noszenie i emanowanie energii. Pole energetyczne w procesie twórczym może stać się natomiast „stymulatorem i katalizatorem, który z kolei może wytworzyć odbiornik we własnym procesie energetycznym”, przy czym aktywnym odbiornikiem miałby być widz. W muzeach (przyszłości?) Pawłowski dostrzega „archiwa procesów twórczych", jakie "mogą stwarzać szczególnie dogodne warunki do potęgowania pól energetycznych".

Źródło cytatów: K. Sienkiewicz, https://culture.pl/pl/tworca/andrzej-pawlowski)