Maksymilian Gierymski

Uważany jest za jednego z najważniejszych artystów inicjujących nurt realistyczny w malarstwie polskim. Był twórcą scen rodzajowych, a także hippicznych, pozbawionych jednak nienaturalnej monumentalizacji i patosu. Dzieła artysty odznaczają się niebywałą harmonijnością. Natura w obrazach Gierymskiego staje się równoważna, a niekiedy dominująca nad sztafażem, buduje nastrój i klimat kompozycji. Wśród najważniejszych dzieł w dorobku artysty wymienić można, m.in: obrazy Obóz Cyganów I i Obóz Cyganów II (1867-68), Adiutant sztabowy z 1830 roku (ok. 1869), czy Patrol powstańczy (ok. 1873). 

Artysta przyszedł na świat w Warszawie. Studia, które podjął w puławskim Instytucie Politechnicznym Rolnictwa i Leśnictwa przerwały wydarzenia 1863 roku. Biografowie artysty zgodnie twierdzą, że udział w powstaniu styczniowym pozostawił stały ślad na osobowości wyciszonego i refleksyjnego Gierymskiego, a tym samym także na jego sztuce. Po roku studiów na wydziale matematyczno-fizycznym warszawskiej Szkoły Głównej Gierymski zdecydował się poświęcić swoim pasjom artystycznym i w 1865 rozpoczął naukę w Klasie Rysunkowej. Dzięki realizacji obrazu na zlecenie namiestnika carskiego Fiodora Berga otrzymał stypendium umożliwiające mu wyjazd na dalsze studia. 

W 1867 zamieszkał w Monachium, szybko nawiązując relacje z Polonią artystyczną, a także najważniejszym jej przedstawicielem - Józefem Brandtem. Gierymski początkowo uczył się w Akademii Sztuk Pięknych, a od 1868 roku prywatnie, w pracowni Franza Adama, malarza-batalisty. Gierymski niezwykle szybko dokonał artystycznego samookreślenia zainspirowany tendencjami monachijskiego środowiska i wypracował własny, nad wyraz dojrzały styl. W niezwykły sposób operował światłem - przedstawiając najchętniej porę zmierzchu, szarzejącej poświaty zasnuwającej krajobraz i postaci. Zabieg ten wymagał od malarza wielkiej czułości kolorystycznej, ale także wrażliwości i subtelności. Twórczość taka określana była mianem malarstwa stimmungowego, czyli nastrojowego. Pomimo braku uznania ze strony polskich krytyków, obrazy Gierymskiego były oceniane niezwykle przychylnie przez międzynarodowe środowisko artystyczne. W 1869 roku wziął udział w Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium, a także w Wystawie Międzynarodowej w Wiedniu, natomiast rok później w Dorocznej Wystawie Zimowej w Londynie. 

W 1871 roku Maksymilian Gierymski wspólnie z bratem Aleksandrem wyjechał do Włoch. Niestety w 1873 roku zaczęły nasilać się problemy zdrowotne Gierymskiego. Choroba płuc (najprawdopodobniej gruźlica) spowodowała, że artysta wyjeżdżał do popularnych wówczas miejscowości wypoczynkowych, m.in. bawarskiego Bad Reichenhall. Zimą tego samego roku w towarzystwie brata przeprowadził się do Rzymu. Jednym z ostatnich sukcesów za życia artysty było wyróżnienie złotym medalem na Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 roku. Gierymski zmarł w uzdrowisku Bad Reichenhall jesienią 1874 roku.

W kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi znajdują się cztery obrazy artysty. 

Maria Milanowska