Film

„Niewczesne historie" to próba rozpoznania obecnej i nadchodzącej sytuacji Europy przy pomocy sztuki. Kiedy idee i rozwiązania, na których opierał się model europejski tracą ważność i wymagają nowych pomysłów, sztuka może proponować własne rozpoznania współczesności i przypuszczenia na temat przyszłości.

Niewczesność oznacza – według Nietzschego – działanie wbrew naszemu czasowi i przez to “na korzyść czasu, który przyjdzie”. Giorgio Agamben rozwijając tę koncepcję utożsamia niewczesne ze współczesnym: ten, kto jest współczesny wykracza poza swój czas, poza bieżący moment i pragmatyczną logikę punktualności. Ci, którzy perfekcyjnie wpisują się w teraźniejszość, nie są w stanie jej zobaczyć. Współcześni prowadzą spór z własnym czasem, a dzięki temu potrafią go właściwe rozpoznawać oraz odpowiednio działać. Odpowiednio – to znaczy w zgodzie z subiektywnie dostrzeżoną prawdą o nim. Prace prezentowane na wystawie są w tym sensie niewczesne. Stają się współczesne przez to, że wykraczają poza bieżący moment. Tworzą historie, które sygnalizują skutki naszej przeszłości oraz to, co może nadejść. Nie roszczą one pretensji do rozwiązań bieżących problemów. Polityka sztuki (w odróżnieniu od konwencjonalnej polityki) posługuje się fikcją, w której dostrzega potencjał wskazania prawdy o własnym czasie i przekłada rozpoznania o charakterze społecznym na formę artystyczną. Czyni tak w przekonaniu o niedostateczności myślenia i działania o bieżącym i pragmatycznym charakterze.

Europa jako cywilizacyjny model, projekt polityczny realizowany w ramach Unii Europejskiej, źródło aspiracji i inspirujący mit staje się na wystawie widmem. Prace artystów sugerują, że zamiast wywierać dalszy wpływ na swoje peryferia czy dawne kolonie, to Europa będzie od nich zależna. Zakładają więc przeobrażenie bieżących relacji geopolitycznych między peryferiami a centrami cywilizacyjnymi. Rozpoznania artystów odwracają się także od dominującego obecnie w polityce Unii Europejskiej pragmatycznego zarządzania kryzysem finansowym i dominacji takiej ekonomii, która sprowadza wszystkie relacje społeczne do rynkowych. Proponują naukę pozasystemowych form przetrwania, politykę przyjaźni czy ekonomię daru. Sygnalizują także odejście od aktualnych modeli demokracji liberalnej na rzecz innych, być może emancypacyjnych rodzajów wspólnotowości, a być może nowych form przemocy i władzy. Przede wszystkim konfrontują nas z koniecznością adaptacji do tego, co nieprzewidywalne i nierozpoznane lub odrzucane przez tradycje zachodnioeuropejskiej nowoczesności. Wobec nieobliczalności nadchodzących przemian, przy świadomości rozrywających Europę konfliktów nie do pogodzenia, prace artystów są próbą wyjścia poza partykularyzmy, stworzenia sztucznego języka, w którym niepodobieństwa mogą zarówno wybrzmieć, jak i połączyć się.

Artyści i grupy:

Akademia Ruchu, Mohamed Bourouissa, Gast Bouschet & Nadine Hilbert, Jérémie Boyard, Peter Friedl, Jens Haaning, Agnieszka Kalinowska, Aleksander Komarov, KwieKulik, Anikó Loránt - Tamás Kaszás (ex-artists collective), Nástio Mosquito, Ahmet Öğüt, Wendelien van Oldenborgh, Janek Simon, Slavs and Tatars, Mona Vătămanu & Florin Tudor

Kuratorzy: Jarosław Lubiak i Joanna Sokołowska

Architektura wystawy: Krzysztof Skoczylas

Wystawa „Niewczesne historie" jest częścią projektu „Europa (do potęgi) n", który jest międzynarodowym projektem zainicjowanym przez Goethe Institute. Został on zrealizowany we współpracy z Goethe Institute w Monachium oraz z regionalnymi oddziałami Goethe Institute. „Europa (do potęgi) n" jest koordynowany przez Sabine Hentzsch, Goethe Institute w Londynie. Dyrektorem artystycznym projektu jest Barbara Steiner.

Zewnętrzni partnerzy: Curating Contemporary Art Programme / Royal College of Art, London; Muzeum Sztuki, Łódź; Henie Onstad Kunstsenter, Høvikodden / Oslo;

Współpraca: Contemporary Art Study Centre / European Humanities University, Vilnius; Novaja Europa Magazine, Minsk; Galerie Y, Minsk; SALT, Istanbul; Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad; Sint-Lukasgalerie, Brussels; Taipei Contemporary Art Centre, Taipei; Vitamin Creative Space, Beijing / Guangzhou; San Telmo Museoa, Donostia-San Sebastián, Office for European Capital of Culture 2016, Donostia-San Sebastián.