Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Teka „Wilno nr XIII" zawiera zestaw siedemdziesięciu fotografii naklejonych na tektury. Wśród  prac wykonanych w latach 1916–1919 dominują obrazy ukazujące zabytki architektury sakralnej Wilna: klasycystyczny kościół Św. Michała, malowniczo położony na wzgórzu kościół Misjonarzy oraz jego ogród ze stawami, monaster Św. Ducha, kościół i klasztor Bernardynów, gotycki kościół św. Anny, barokowy kościół Bernardynów i utrzymany w podobnym stylu kościół Dominikanów, mury kościoła Św. Ignacego, kościół Bazylianów, kościół Wszystkich Świętych oraz ukazane w ujęciu bardziej ogólnym kościoły Św. Katarzyny, Św. Rafała wraz z Zielonym Mostem nad Wilią i Katedrę Uniwersytetu. Katedra i jej najbliższe otoczenie zostały ukazane także zimą, pokryte śniegiem odbijającym promienie słońca. W tece znalazła się też fotografia o charakterze bardziej reportażowym, przedstawiająca procesję religijną ze sztandarami, na której bliżej prawej krawędzi kadru widać też fragment kościoła Św. Jana. Oprócz tego na zbiór składa się też wiele widoków uliczek, placów, skwerów, zabytkowych kamienic i obiektów, fotografia Ogrodu Botanicznego wykonana w zimie i kontrastowe panoramy ukazujące sylwetki budynków na tle nieba.

Za sprawą tak szerokiej działalności Jana Bułhaka Wilno stało się najlepiej udokumentowanym pod względem architektury miastem II Rzeczpospolitej. Zdjęcia znajdujące się w tece „Wilno nr XIII" były wykonywane przez artystę z własnej potrzeby, nim to jednak nastąpiło w latach 1912–1915 pracował on jako fotograf dla Zarządu Miasta Wilna, sporządzając fotograficzną inwentaryzację zabytków. Pomysłodawcą stworzenia miejskiego archiwum fotograficznego był malarz Ferdynand Ruszczyc, który odwoływał się do podobnych przedsięwzięć, które miały miejsce w XIX wieku w krajach takich jak Anglia czy Francja. Bułhak i Ruszczyc poznali się w 1910 roku. Dostrzegając talent fotografa, malarz zachęcił go do udziału w projekcie, co łącznie z fotografiami wykonanymi już po jego zakończeniu, zaowocowało zbiorem 800 zdjęć.       

Dorota Stolarska-Kultys