Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Opis kuratorski

Ostatnia z serii zachowanych „Kompozycji  przestrzennych", a jednocześnie jedyna znana nam konstrukcja biomorficzna, nie architektoniczna, umownie tytułowana i hipotetycznie datowana. Być może tożsama z „Kompozycją konstrukcyjną" pokazywaną na Wystawie  ZZPAP, Łódź 1933/1934 i rzeźbą – niezrealizowanym, wskutek przeciwności losu, darem dla Hansa Arpa. Ocalona przed zniszczeniem w 1940 roku, przechowywana do 1945 roku w ukryciu, daje się identyfikować z autorskim opisem „jedna rzeźba nadrealistyczna”. Przekazana przez artystkę przyjaznej Lucynie Wegner, podobnie jak „Kompozycja przestrzenna (8)", w 1967 roku trafiła do kolekcji muzealnej. Z powodu złego stanu zachowania poddana konserwacji, rozpłaszczona i ponownie uformowana. Otwiera w twórczości Kobro okres trudny do szerszego zgłębienia, wobec jednostkowo znanych realizacji plastycznych. Ta wykonana z jednego płatu blachy, miękko faliście formowana, podwijana i wywijana jak liść konstrukcja, z nieregularnym otworem „u góry”, swym obrysem nawiązuje do zsyntetyzowanego w ciągłym falistym ruchu kształtu morskiego akwenu z „Pejzaży morskich" Strzemińskiego i analogicznego„Pejzażu" jej autorstwa. Bliska jest też, jedynej znanej nam z tego okresu, formie płaskorzeźbionej. Polichromowana: płaszczyzna zewnętrzna szara, wewnętrzna biała. Otwarta na przestrzeń ze wszech stron, tak samo jak kompozycje architektoniczne, i zunifikowana z nią własnym biomorficznym rytmem.

(Zenobia Karnicka, cytat z katalogu: „Katarzyna Kobro 1989-1951. W setną rocznicę urodzin", kat. wystawy, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1998, s. 135 )

Wydawałoby się, że dzięki swojej materialności blacha powinna nadać tworzonym z niej obiektom solidny, „zbrojony” charakter. Tymczasem „Kompozycja" sprawia wrażenie niemal niematerialnej. Jest jak kartka papieru – powyginana i lekko spoczywająca na swoich krawędziach. Z pozoru nawet niewielki podmuch mógłby ją poruszyć i zdeformować. Zakrzywienia materiału przenikane harmonijnym rytmem tworzą specyficzną fałdę, swoiste ukształtowanie przestrzeni. „Kompozycja przestrzenna (9)" to ostatnia w cyklu „kompozycji przestrzeni" praca, wyjątkowa na tle innych dzieł artystki. Jej zawinięta konstrukcja pozwala na dowolny przepływ przestrzeni, którą zarazem organizuje i nieznacznie ogranicza, podobnie jak poprzednie rzeźby. Odmiennie jednak niż pozostałe „Kompozycje", które cechuje geometryczna forma, ta wyróżnia się organicznymi, jakby „naturalnymi” kształtami. Praca koresponduje z „Pejzażami morskimi", które Kobro realizowała w połowie lat 30. XX wieku. Najprawdopodobniej właśnie ją artystka określiła mianem „kompozycji nadrealistycznej”. Podejrzewa się, że powstała jako dar dla Hansa Arpa wykonany w zamian za jego dzieła przekazane do „Międzynarodowej Kolekcji „a.r.”, co mogło wpłynąć na jej formę. Jest to również jedyna sygnowana rzeźba artystki.

(Paulina Kurc-Maj, Cytat za: „Abecadło", red. Jarosław Lubiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010,  s.nlb. [157])