Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Obrazy z cyklu „powidoków” to efekty badań Strzemińskiego nad zjawiskami związanymi z fizjologią widzenia. Artysta starał się oddać działanie oka. Po silnym wizualnym bodźcu siatkówka odreagowuje. Mimo zamkniętych powiek emituje do mózgu kontrastowy obraz. Strzemiński był artystą, pedagogiem i teoretykiem. W wydanej pośmiertnie „Teorii widzenia” (1958) opracował koncepcję świadomości wzrokowej.

„Rudowłosa" to dziewczyna widziana na tle okna. Światło Słońca przeszywa ten widok tak silnie, że w oku oglądającego powstaje abstrakcyjna gra form – odblasków barw i widzianych kształtów. Rama okna rozpada się na łamaną linię, twarz dematerializuje się w trapezowym snopie rozedrganego blasku, włosy zamieniają się w ogniste języki i jedynie usta pozostają niewzruszone. To studium widzenia – obraz tworzony przez ruchy gałki ocznej i mechanizm działania siatkówki. Obraz jest przykładem kompozycji solarystycznych, którymi Strzemiński zajął się po II wojnie światowej. Powidoki były zapisami zjawisk wiązanych z fizjologią widzenia. Powidok, czyli odbicie widzianego obrazu w oku, zależał od światła, ale także od patrzącego, uwarunkowany jego biologicznym rytmem. Już w pismach z lat 30. XX wieku Strzemiński wprowadził termin zawartości wzrokowej, rozumianej jako ilość uświadamianych wrażeń wzrokowych. Świadomość wrażeń wzrokowych – lub jak później ją nazwał – świadomość widzenia decydowała o wyglądzie dzieł sztuki. Świadomość ta ulegała ewolucji w biegu dziejów ku coraz większej wiedzy na temat praw widzenia. Ta koncepcja sztuki została wyłożona w wydanej pośmiertnie „Teorii widzenia" (1958).

Paulina Kurc-Maj (Cytat za: „Abecadło", red. Jarosław Lubiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010, s.nlb. [373])