Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Dokumentacja performansu podczas Lubelskiej Wiosny Teatralnej. Warpechowski, ubrany w samą bieliznę, trzymał w rękach karpia przyciskając go do piersi i szepcząc w jego kierunku czułe słowa. Według artysty działanie miało za zadanie postawić pytanie, czy dla widzów ważniejsze jest cierpiące zwierzę, czy sztuka, której byli świadkami: „Zastanawiałem się nad tym, co ludzie uznają za ważniejsze, czy duszenie się rybki, czy moją grę aktorską”. Prowokacyjne działanie rozpatrywać można jako przykład refleksji nad używaniem żywego zwierzęcia w sztuce, jak i przejaw tego, co Peter Singer nazywa szowinizmem gatunkowym. Ryba nie przeżyła spotkania z performerem, bo jak wspominał: „kiedy poszedłem się ubrać, jakaś dziewczyna zechciała mi «pomóc» i rozdeptała tę rybkę”. Działanie Warpechowskiego umiejscowić można także w szerszym kontekście działań innych artystów, którzy do swoich performance angażowali żywe zwierzęta, jak np. Joseph Beuys. 

Dialog z rybą nie był pierwszą ani ostatnią „współpracą” Zbigniewa Warpechowskiego z żywymi rybami. Zwierzęta te były łatwo dostępne, a także niosły liczne znaczenia symboliczne. Pierwszy performance, w którym artysta wykorzystywał ryby – Woda, odbył się w 1972 roku w Warszawskim Biurze Poezji Andrzeja Partuma. Warpechowski położył rybę na półtorametrowej planszy z napisem „woda”, a zgromadzonej publiczności rozdał po szklance wody pitnej. Gdy po kilku minutach ryba zaczęła się dusić w konwulsjach, zgromadzona publiczność zareagowała nerwowo. Akcja została powtórzona w galerii Richarda Demarco w Edynburgu. Kolejnym działaniem Warpechowskiego, w którym występował z żywą rybą, był Remis, prezentowany w krakowskiej galerii Desa w 1974 roku jako Autopsja lub Dialog z rybą III. Dekadę później ta akcja została powtórzona na pokazie Mit Sprache und Geste w Stuttgarcie. W pracy Nieinterwencja – Nic z 1974 roku po raz pierwszy pojawił się motyw ptaka w klatce połączonego wstążką z rybą w akwarium. W późniejszych realizacjach artysty pojawiały się także dżdżownica (Przepluty wierszyk, 1992) i pies (Krytyka czystego rozumu, 1993). 

Jakub Gawkowski

Zob. Zbigniew Warpechowski, Zasobnik. Autorski zapis trzydziestu lat w sztuce performance, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1998, s. 24; Jakub Gawkowski, A mi to rybka. O “Dialogach z Rybą” Zbigniewa Warpechowskiego, "Magazyn Sztuki", 5/2014.