Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Rysunki są typowym przykładem stalinowskiej satyry prasowej. Dosadnie ukazują wrogów komunizmu i świata – Amerykę, kapitalizm i finansjerę z Wall Street. Czerpią z estetyki surrealizmu. Zestawione motywy – ludzka czaszka, stryczek, robactwo, diabelska dłoń, złodziejska maska – nie pozostawiają pola do nieprawomyślnych interpretacji. Linke należał do czołowych twórców artystycznej karykatury doby PRL. Rysunki zostały opublikowane w „Trybunie Wolności” – czasopiśmie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Linke rysował także m.in. dla „Polityki”, „Szpilek”, „Świata i Polski”.

W twórczości powojennej Bronisław W. Linke podjął rodzaj przewrotnej gry z dyskursem nowej władzy. Już w 1947 roku – zanim oficjalnie ogłoszono program realizmu socjalistycznego – zaczął ilustrować w swoich pracach kluczowe terminy zaczerpnięte ze słownika stalinowskiej nowomowy. Na przykład cykl rysunków zatytułowany Z mojego zielnika stanowił rodzaj inwentarza kategorii języka nowej administracji, dostarczając wyrazistych wizualizacji takich pojęć, jak „kułak”, „obskurant” czy „najczarniejsza reakcja”. Uderzająca jest urzędowa oprawa tych przedstawień; są one zaopatrzone w starannie narysowany znaczek z numerem kolejnego rysunku w cyklu i niekiedy w doczepioną do niego kartkę z fragmentem tekstu wyjaśniającego znaczenie obrazowanego pojęcia. Te i inne prace Linkego z czasów stalinowskich dostarczają przerysowanych i sugestywnych wizerunków wrogów klasowych, biurokratów, mętów społecznych, agentów kapitalizmu i ich zwyrodniałych zwierzchników z Zachodu. Wydają się one przedrzeźniać „naukowy” charakter ilustrowanych haseł lub pojęć, częstokroć udosłowniają ich znaczenia – pociąga to za sobą pożądany przez władzę propagandowy efekt komizmu, ale może również świadczyć o wpisanym w nie odruchu krytycznym autora wobec obowiązującej terminologii.

Paweł Polit