Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Żagiel" to przykład realizacji odwołującej się do kubizmu. Kompozycja utrzymana jest w jasnych tonacjach, na tle których wybija się czerwona ukośna linia z rytmem poziomych niebieskich kresek. Wokół niej znajduje się kilka form geometrycznych sugerujących kształt żaglówki. W bocznych częściach obrazu wprowadzono pionowe i ukośne podziały tworzące geometryczne formy. Kompozycja należy do serii podobnych obrazów pod wspólnym tytułem „Żagle", nad którymi Roman Modzelewski pracował w 1947 roku. W zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi znajdują się także dwie inne prace przedstawiające ten sam motyw i stanowiące rysunkowe oraz malarskie studium do ostatecznej realizacji. Ich analiza umożliwia prześledzenie zmian jakie przeszło widzenie Modzelewskiego w drodze ku ostatecznej wersji obrazu.

Seria prac powstała w dość przełomowym dla artysty momencie. Pozostając przez lata pod wpływem koloryzmu i impresjonizmu, poszukiwał on nowej drogi i starał się odejść od wspomnianych nurtów na rzecz bardziej awangardowych rozwiązań. Potrzeba ta zbiegła się w czasie z przeprowadzką Modzelewskiego z Warszawy do Łodzi, gdzie mobilizująco podziałały na niego dokonania Władysława Strzemińskiego. Z twórcą koncepcji unizmu artysta zetknął się także osobiście podejmując się organizacji Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego). Jak wspominał Modzelewski, obaj artyści zatrudnieni jako wykładowcy uczelni spotykali się codziennie prowadząc dyskusje dotyczące systemu nauczania i przyszłego kształtu placówki. Dla autora „Żagla" najbardziej przełomowy okazał się jednak plener uczelni w Nowej Rudzie w 1946 roku, podczas którego Strzemiński doradził mu by zajął się kubizmem, który jak mu powiedział „poszerzy u pana elementy zawartości wzrokowej” (rozmowa Małgorzaty Wróblewskiej-Markiewicz z Romanem Modzelewskim, Łódź 1994, w katalogu wystawy „Roman Modzelewski Malarstwo" w Państwowej Galerii Sztuki w Łodzi). Rezultatem podjętych wówczas dociekań wypływających z inspiracji widzeniem kubistycznym jest seria „Żagle". Również w sposobie malowania i nakładania farby w niektórych warstwach omawianego obrazu można dostrzec podobieństwo z pejzażami morskimi i powidokami Strzemińskiego.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośredni od artysty.

Dorota Stolarska-Kultys