Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Martwa natura z gazetą" to rysunek na papierze, którego centralny punkt stanowi rosyjska gazeta wkomponowana pomiędzy znajdujące się u dołu po obu jej stronach jabłka i gruszki. Kontur przedmiotów wyznacza linia rysowana czarną kredką, bryły zaś smugi zielonej, czerwonej i żółtej akwareli. Tło wypełniają plamy barwne i diagonalne „kreskowania“ (szrafowania) czarną kredką. Praca nosi cechy kubizmu analitycznego. Bryły są uproszczone, niedookreślone lub zatarte, ich forma została spłaszczona i sprowadzona do wzajemnie oddziałujących na siebie linii i płaszczyzn koloru. W kompozycji plamy barwne oddzielają się od konturów, co stanowi cechę charakterystyczną dla figuratywnych kompozycji Władysława Strzemińskiego. Kubizm zajmował istotne miejsce w jego myśli i analizach. W swoich tekstach teoretycznych oraz podczas wykładów artysta często podkreślał pionierski i rewolucyjny charakter tego kierunku. Był zdania, że to właśnie kubizm umożliwił dostrzeżenie, że podobnie jak kolory, tak samo i kształty mogą wywierać na siebie wzajemny wpływ. W komentarzu do obrazu „Martwa natura" z 1929 roku, pisał: „Przy przenoszeniu spojrzenia z jednego przedmiotu na drugi – zachowuje nasza siatkówka ślad poprzedniego przedmiotu i jego formę łączy z formą przedmiotu następnego, umożliwiając kompozycję o niezmiernie rozszerzonej skali rytmu” (Władysław Strzemiński, „Forma”, nr 2, 1934). To, co widzimy na obrazie to nie szereg odosobnionych przedmiotów, lecz wizja malarskiej ciągłości świata zbudowana z materii i formy. Myśl ta, mająca punkt wyjścia w kubizmie, znalazła wyraz w „Pejzażach morskich" i „Powidokach słońca", komponowanych zgodnie z zasadą powidoku. Przedstawienie rzeczywistości było w nich drugorzędne wobec uchwycenia procesu percepcji.

Strzemiński wracał do kubizmu na wszystkich etapach swojej twórczości. Przed wojną malował przeważnie inspirowane nim obrazy olejne – pejzaże, martwe natury i portrety. Kompozycja „Martwa natura z gazetą" to praca znacznie późniejsza. W przeciwieństwie do nich nie powstała w technice olejnej, ale na papierze przy użyciu akwareli, co mogło być wynikiem trudnej dostępności materiałów i niełatwej sytuacji finansowej artysty w okresie wojny.