Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Hiacynt" to kompozycja na kartonie. Cała jej powierzchnia wypełniona jest pionowymi to strugami i plamami akwareli w kolorach cynobru, niebieskiego i żółtego oraz diagonalnymi „cieniami” rysowanymi kredką. Centralnie umieszczony został konturowy zarys kwiatu wyznaczony tą samą czarną kredką. Kształt jest uproszczony, niedookreślony i momentami zatarty. Kluczowe dla kompozycji jest wzajemne oddziaływanie na siebie linii i płaszczyzn koloru. Plamy barwne oddzielają się od konturów, co stanowi cechę charakterystyczną dla figuratywnych kompozycji Władysława Strzemińskiego. Działanie to znajduje swoje teoretyczne uzasadnienie w teorii powidoków, która wychodząc od odkryć kubizmu zakładała, że kształty, podobnie jak kolory, mogą wywierać na siebie wzajemny wpływ. Podstawę dla tego spostrzeżenia stanowiły badania nad migawkową rzeczywistością ludzkiego wzroku i psycho-fizjologią widzenia. W komentarzu do obrazu „Pejzaż morski" z 1934 roku artysta pisał: „Czynność wzrokowa jest czynnością czasoprzestrzenną. Oko przechodzi z jednego przedmiotu na drugi, zachowując ślad przedmiotów widzianych poprzednio i ślad obrazów następczych” (Władysław Strzemiński, „Forma”, nr 3, 1935). To co widzimy na obrazie to nie szereg odosobnionych przedmiotów, lecz wizja malarskiej ciągłości świata zbudowana z materii i formy. Uchwycenie procesu percepcji jest tutaj nadrzędne wobec przedstawienia rzeczywistości.

Punktem wyjścia dla omawianej kompozycji była natura. W okresie przedwojennym Strzemiński traktował tego rodzaju prace jako formę wypoczynku lub eksperymentu. Nawet wówczas bywało jednak, że stanowiły one pretekst do rozważań nad napięciami zawartymi w obrazie i procesem postrzegania. „Hiacynt" to praca z okresu okupacji, czas powstania miał istotny wpływ na wybór techniki i materiałów. Artysta, który lata wojny spędził w Łodzi, ze względu na trudną dostępność materiałów i na niełatwą sytuację finansową, pozbawiony był wówczas możliwości tworzenia w technice olejnej. Większość prac z tego czasu powstało przy użyciu akwareli i czarnej kredki, w wielu z nich Strzemiński wraca do kubistycznych początków.

Dorota Stolarska-Kultys