Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Kompozycja trzecia" to rzeźba przestrzenna, wisząca, składająca się z miedzianej płyty i przywieszonych do niej kilkunastu arkuszy miedzianej blachy wyciętej w nieregularne organiczne kształty. Gładkie blaszki tworzą obłą formę przechodzącą przez środek płyty. Nowoczesna abstrakcyjna forma jest z jednej strony analityczna i surowa, a z drugiej bliska naturze. W zależności od ustawienia, rzeźba sprawia wrażenie ciężkiego monolitu lub lekkiej, unoszącej się w powietrzu konstrukcji. Blaszki mogą zasłaniać lub odsłaniać przestrzeń znajdującą się po drugiej stronie.

W konstrukcji Jarnuszkiewicza widoczne są odwołania do założeń czasoprzestrzenności, o której w pracy „Kompozycja przestrzeni, obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (1931) pisali Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński: „Wprowadzenie do dzieła sztuki trzeciego wymiaru, to znaczy głębi, pociąga za sobą jego czasoprzestrzenność. Czasoprzestrzennością nazywamy zmienność tego dzieła sztuki przy oglądaniu jego z rozmaitych stron”. Według Kobro i Strzemińskiego rzeźba unistyczna powinna wtapiać się w przestrzeń. Ten aspekt był również istotny dla samego Jarnuszkiewicza, który projektując swoje rzeźby myślał o ich otoczeniu i wyobrażał je sobie wkomponowane w krajobraz. Najlepiej znaną tego typu realizacją jest konstrukcja „Totem" (1968), która stanęła na pasie zieleni oddzielającym jezdnie przy ul. Kasprzaka w Warszawie.

W pracy „Kompozycja trzecia", zarówno jeżeli chodzi o wybór materiałów jak i samą formę, widoczny jest wpływ, jaki miał na Krystiana jego starszy brat Jerzy Jarnuszkiewicz. W latach 1956 – 1959 Krystian uczęszczał do pracowni rzeźby prowadzonej przez niego w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Na przełomie lat 50. i 60. Jerzy zainteresował się zagadnieniem przestrzeni i otoczenia jako komponentów dzieła rzeźbiarskiego, a w połowie lat 60. zaczął tworzyć prace z metalu. Jego rzeźby z tego okresu stanowiły niewątpliwą inspirację dla Krystiana.

Dorota Stolarska-Kultys