Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Artur Nacht-Samborski wykonywał setki szkiców i rysunków. Część z nich stanowiła studia do obrazów, część miała charakter luźnych rysunkowych notatek. Zapełniał nimi liczne bloki i zeszyty, a także rosyjskie wydania książek czy albumów z malarstwem. W przypadku tych ostatnich, na kartach malował najczęściej portrety i głowy, często też domalowując coś do zamieszczonych w nich reprodukcji. Zawierający dwadzieścia osiem prac Szkicownik „Mastiera staroj żiwopisi” to jeden z przykładów tego rodzaju działań. Wykonane gwaszem i farbą olejną rysunki pokrywają zarówno puste, jak i wypełnione tekstem strony książki w płóciennej oprawie. W szkicowniku znajdują się prace mniej i bardziej skończone, przeważają kompozycje abstrakcyjne i portrety. Jego analiza pozwala wniknąć w szeroki świat stylistycznych zainteresowań artysty oraz, co wyróżnia omawiany obiekt spośród innych szkicowników artysty znajdujących się w zbiorach muzeum, w jego aktualne podejście do koloru. Zgromadzone w książce prace, ze względu na technikę wykonania, dają wgląd nie tylko w zmagania z formą ale także właśnie z barwą, która w twórczości Nachta-Samborskiego – kolorysty – odgrywała bardzo istotną rolę. W pracach dominują mocne żółcie, niebieskości i zielenie, ale także złamane róże, fiolety i szarości. Tymi pierwszymi artysta malował przede wszystkim abstrakcje, drugie są charakterystyczne dla portretów. Wizerunki ludzi są zresztą często bardzo zbliżone do skończonych prac pochodzących z tego samego okresu. Postaci ukazane są w sposób skrótowy i uproszczony, niejednokrotnie z mocno zaakcentowanymi okrągłymi oczami, wydatnym nosem i czasem ledwie zaznaczonymi ustami. W niektórych wizerunkach, jak choćby w znajdującym się na drugiej stronie szkicownika popiersiu mężczyzny o krótkich czarnych włosach i dużym nosie, ubranego w pastelową koszulę w paski i narzuconą na nią granatową kurtkę lub marynarkę, można rozpoznać autoportret artysty. Z pośród licznych portretów uwagę zwraca także inny szkic, ukazujący profil łysego mężczyzny z wysokim czołem umieszczony na tle czarnych plam. Jego ucho i okrągłe oko zaznaczone są w niezgodnych z anatomią miejscach. Rysunek to rodzaj zabawy z kubizmem, który w początkowych latach twórczości szczególnie inspirował autora.

Wśród prac o charakterze abstrakcyjnym dominują kompozycje stworzone z linii i plam lub pasów grubo nakładanej farby. Wiele jest także rysunków o charakterze geometrycznym, z figurami wyznaczonymi ciemną grubą linią. Uwagę zwraca zwłaszcza jedna, niemalże skończona kompozycja znajdująca się przy końcu szkicownika. Jest to fantazyjna forma zamknięta w beżowym obramowaniu, ukazana na żółtym tle i zbudowana wijącą się czarną linią zakończoną okrągłymi punktami,. Jej strukturę wewnętrzną wypełnia jasny brąz i beżowe oraz czarne paski. Uwagę zwraca tu niezwykle spokojny dukt linii, miękkie zawijasy i zapętlenia oraz niemalże biologiczne płynne łuki.

Na ostatniej stronie książki znajdowała się reprodukcja pracy Francesco Guardiego przedstawiająca widok Wenecji. Nacht-Samborski pokrył ją niemal szczelnie dosadnymi czerwonymi liniami otoczonymi ciemnoczerwonym obramowaniem namalowanym szerokim duktem pędzla.

Dorota Stolarska-Kultys