Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Pamięci Bernarda Russell'a" to linoryt na papierze przedstawiający obwiedzione czerwoną ramą dwa rastrowe obrazy tego samego montażu swobodnie rozmieszczonych na płaszczyźnie elementów. Na kompozycję składają się portrety, fragmenty fotografii, obrazów, np. Rafaela, wizerunki zwierząt i prostych znaków graficznych. Górna wersja w kolorach czerwonym, zielonym i białym została przekreślona grubymi czerwonymi smugami. W wersji znajdującej się u dołu zostały użyte tylko dwa kolory: zielony i biały. Czesław Tumielewicz należy do prekursorów kolorowej grafiki w Gdańsku, a linoryt „Pamięci Bernarda Russell'a" to jedna z pierwszych prac wykonanych przez niego w ten sposób. Artysta zainteresował się grafiką będąc na pierwszym roku architektury na Politechnice Gdańskiej. Następnie trafił do założonej w 1971 roku przez Romualda Bukowskiego i prowadzonej przez Stanisława Żukowskiego Pracowni Grafiki „Oficyna”, gdzie wykonał swoje pierwsze duże, kolorowe wypukłodruki. Ze względu na wysokie koszty materiałów, Tumielewicz zrezygnował ze stosowanego w tej technice linoleum na rzecz tektury pokrytej emulsyjną farbą. Wykonane w ten sposób odbitki dostały się na Biennale Grafiki do Krakowa.

W omawianej pracy artysta połączył ze sobą eksperymentalną technikę z abstrakcją i metaforą. Dostrzec w niej można inspiracje surrealizmem, zwłaszcza obrazami Salvadora Dalego, który zajmował istotne miejsce w twórczości Tumielewicza. Kompozycja przypomina mapę luźnych skojarzeń i tropów. Na pozór niezwiązane ze sobą wydarzenia i motywy z przeszłości mieszają się ze współczesnością. Dokładniejsza ich analiza pozwala dostrzec, że dominują tu obrazy przemocy, pogromów, pacyfikacji i innych form opresji, a w centrum kompozycji artysta umieścił układ prostokątów sugerujący kształt panoptycznego więzienia – symbolu kontroli. Kluczem do interpretacji wydaje się być umieszczony w prawym dolnym rogu portret zmarłego rok przed powstaniem pracy Bernarda Russell'a. Urodzony w 1872 roku brytyjski matematyk, logik i filozof oraz działacz społeczny o poglądach ateistycznych i pacyfistycznych był m.in. autorem impulsywnej teorii wojny. Zakładała ona, że wojna ma swoje źródło w ludzkich impulsach, które w sposób irracjonalny mogą rozlać się na całą zbiorowość prowadząc do zbrojnych konfliktów. Russell był też autorem książki „Władza. Nowa analiza społeczna", wydanej jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, w której podjął się krytyki władzy i totalitarnego systemu przestrzegając przed tym, co miało dopiero nadejść. Linoryt Tumielewicza jest więc hołdem złożonym jego myśli.