Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Szkot z fajką" to portret mężczyzny wykonany w technice olejnej na płótnie. Nie jest znana dokładna data powstania obrazu, najprawdopodobniej został namalowany przed 1945 rokiem. Leon Ormezowski zaprezentował go na odbywającej się na przełomie sierpnia i września tego roku I Wystawie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Łodzi, której był współorganizatorem. Pokazywane na niej prace pochodziły w większości sprzed wojny lub z okresu okupacji, jedynie niewielki procent powstał już po wyzwoleniu.

Obraz ukazuje mężczyznę z fajką ubranego w zieloną marynarkę, żółtawą koszulę i ciemną muszkę. Jego nienaturalnie wydłużona głowa zwrócona jest w lewo, a wzrok spod zmarszczonych brwi skierowany w prawo. Twarz jest utrzymana w tonacji ugru, w tle dominuje przygaszona rozbielona zieleń rozświetlona dodatkowo akcentami ugru. Obraz został namalowany szerokimi, krótkimi pociągnięciami pędzla, a powstałe w ten sposób różnobarwne plamy pozwoliły artyście na uzyskanie wielobarwnej pulsującej faktury. Kompozycja wpisuje się w nurt koloryzmu, w którego duchu tworzył Ormezowski. Spychając na dalszy plan walor, koloryści akcentowali rolę koloru budując za jego pomocą przestrzeń, światło i fakturę. Kierunek ukształtował się pod wpływem francuskich impresjonistów i postimpresjonistów, jednak w przeciwieństwie do impresjonizmu nie dążył do wiernego prawom optyki odwzorowania prawdziwych barw natury. Celem działających w tym nurcie artystów było tworzenie autonomicznych kompozycji barwnych, dla których najważniejsza była wartość estetyczna. Z tego też względu odrzucali oni w swoich pracach przekaz, aluzje czy niejednoznaczności, krytykując niejednokrotnie malarstwo historyczne czy symboliczne. Skupieni na formie podejmowali tematy typowo malarskie, jak pejzaż, martwa natura, czy, jak w przypadku omawianej pracy, portret. W kompozycji „Szkot z fajką" z łatwością dostrzec można prymat koloru i wydobywanej za jego pomocną faktury nad innymi środkami wyrazu. W swoich pracach Ormezowski poświęcał wiele uwagi sposobowi nakładania farby, mniej istotne były dla niego linia i kontur. W omawianym obrazie jest on niejednokrotnie zatarty, a w niektórych partiach postać wręcz zlewa się z tłem.