Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Instalacja „Wizualność 1 – Extra Żytnia" składa się z rzutnika, który wyświetla kolorowy slajd z etykietą wódki „Extra Żytnia” i szklanej butelki pomalowanej od środka białą farbą, na którą obraz jest rzucany. Praca powstała podczas pobytu Wojciecha Bruszewskiego na stypendium DAAD w Berlinie na przełomie lat 1980/1981. Autor zadedykował ją niemieckiemu artyście Helmutowi Nickelsowi, który w latach 80. XX wieku wykonał w mieście serię fotograficznych performansów. Swoją pracą Bruszewski wchodził w dialog zarówno z tymi realizacjami, jak i z samą fotografią, poddając w wątpliwość prawdę jej przekazu. Temat był obecny już we wcześniejszych jego pracach. Badał w nich relacje zachodzące między obiektem, a jego reprezentacją, oraz podważał obiektywizm takich mediów jak fotografia czy film – tak jak np. w wideo „Łyżeczka" (1974) czy „Paczka zapałek" (1975). Bruszewskiego interesował fenomen „zdjęcia”, który rozpatrywał także na płaszczyźnie językowej, dostrzegając analogię ze słowem „zdejmowanie” czy wręcz „zdzieranie”. Jak sam mówił „Fotografia to zdzieranie skóry z trójwymiarowych przedmiotów. Aby to udowodnić pozbawiłem trójwymiarowy przedmiot jego wizualnej powłoki i przywróciłem mu ją w postaci projekcji” (Janusz Zagrodzki, „Wojciech Bruszewski. Fenomeny Percepcji", Łódź 2010). Przedmiot – butelka symbolizuje w instalacji idealny model, który zdaniem autora istnieje pod ową „fotograficzną skórą”. Według niego, w rzeczywistości mamy z nim do czynienia tylko wówczas, gdy zamkniemy oczy i zdamy się na zmysł dotyku. „Fotograficzną skórą” zaś można dowolnie manipulować. Tak samo, jak prawdą przekazu.

Praca Bruszewskiego wpisuje się w szeroki dyskurs rozważań nad „prawdą fotografii”, jej wiarygodnością i zdolnością do obiektywnego odwzorowywania rzeczywistości. Przyczynkiem do dyskusji jest specyfika medium związana z technicznym automatyzmem rejestracji, który, jak sądzono u jego zarania, wyklucza intencję autora. Roland Barthes pisał, że „fotografia ma zdolność poświadczania rzeczywistości”, a Hans Belting przypisywał jej „techniczną gwarancję podobieństwa”. Z czasem wiarygodność medium była jednak co raz częściej podważana, a ono samo okazało się wyjątkowo podatne na manipulacje.

Bruszewski wykonał także drugą podobną pracę „Visuality 2 – Pril", która skierowana była bezpośrednio do mieszkańców Berlina. Wykorzystał w niej butelkę i wizualizację powszechnie używanego w Niemczech płynu czyszczącego „Pril”.