Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Obraz „2/85" to monochromatyczna kompozycja reliefowa pokryta przyklejonymi do tłarównoległymi liniami białego sznurka. Tworzą one cztery nierównej wielkości pola – trzy trójkątne u dołu i większe pięciokątne u góry – zbiegające się w centrum obrazu. Płaszczyzna płótna jest równomiernie pokryta bielą, której jednolitość zostaje naruszona przez sznurek wznoszący się ponad płaską powierzchnię i rzucający cień. Relief ożywia jednorodną przestrzeń podłoża, jednocześnie wprowadzając do obrazu geometrię, która ją porządkuje i organizuje. Zachodzi tu pewnego rodzaju paradoks – geometria, która poprzez wprowadzenie trzeciego wymiaru i dynamicznej gry światła i cienia narusza spokojną wzniosłość białego koloru, jednocześnie tę wzniosłość przywraca. Jest ona stabilną i nienaruszalną cechą obrazu. Orbitowski doskonale panuje nad płaszczyzną płótna koncentrując się na doświadczeniu widza. Wibrująca energia i iluzja rytmicznego ruchu, uzyskane za sprawą linearnej struktury cienkich sznurków, angażują odbiorcę i skłaniają go do zagłębienia się w obraz, do doświadczenia jego drżenia i napięć, a w konsekwencji refleksji nad własnym widzeniem i jego ograniczeniami. Wrażenie to staje się jeszcze bardziej intensywne po zbliżeniu się do obrazu, przyjrzeniu mu się z różnych perspektyw i dostrzeżeniu nieiluzyjnej przestrzeni w przerwach między liniami. Kompozycja działa na widza w sposób imersyjny, wciąga go i angażuje, w pewnym sensie zachęcając go do interakcji innej niż tylko wzrokowa.

Trójwymiarowość to charakterystyczny cecha obrazów Janusza Orbitowskiego. W początkowej fazie twórczości była jedynie pozorna, uzyskiwana za pomocą metod czysto malarskich, z czasem stała się rzeczywista. W tworzonych od lat 70. pracach o charakterze reliefowym istotną rolę odgrywała nie tylko struktura, ale także oświetlenie stosowane przez artystę dla wydobycia i wzmocnienia cieni rzucanych przez wystające elementy kompozycji. Orbitowski należy do czołowych przedstawicieli abstrakcji geometrycznej w Polce. Wiele jego prac, w tym „2/85", poruszając zagadnienia wizualizmu koresponduje także z op-artem. Percepcjonizm przenika się w jego twórczości z ideami zaczerpniętymi z unizmu Władysława Strzemińskiego. Jego obrazy oddziałują na widza i angażują go wizualnie przez zastosowane w kompozycji elementy plastyczne takie jak faktura czy kolor.

Dorota Stolarska-Kultys