Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Leopold Buczkowski postrzegał swoją twórczość plastyczną jako komplementarną wobec twórczości pisarskiej. Obie wzięły się z impulsu dokumentowania rzeczywistości społecznej Podola, w której żył – wielokulturowej krainy jego dzieciństwa i młodości, która w okolicznościach wojennych niemal na jego oczach uległa destrukcji.

Obrazy jego mają charakter fragmentaryczny, jakby wyjęte zostały z toku określonych narracji. Niekiedy są one, w dosłownym znaczeniu, ilustracjami do utworów własnych lub cudzych. Prace o charakterze groteskowym ukazują, jak w krzywym zwierciadle, paradoksy nowożytnej historii. Zbiór obrazów abstrakcyjnych Buczkowskiego można uznać za odpowiednik jego eksperymentów prozatorskich. Pejzaże i portrety hołdują tradycji koloryzmu, rzeźby zaś zbliżają go do sztuki ludowej. Artysta podejmuje w swojej twórczości grę z zastanymi konwencjami artystycznymi; jego dzieło literackie i plastyczne stanowi, jak napisała Agnieszka Karpowicz, rodzaj muzeum mieszczącego „kolejne obrazy, sceny teatralne, literackie, historyczne, które »wiszą na ścianach« literackiego świata przedstawionego”.

W 1944 roku Buczkowski znalazł się w okupowanej Warszawie, gdzie był świadkiem wydarzeń Powstania Warszawskiego na Żoliborzu. Ich dramatyzm opisał w dzienniku z okresu wojny; rysunki artysty z tego okresu ukazują postacie powstańców na tle zniszczonego miasta.

Paweł Polit

Audiodeskrypcja

Leopold Buczkowski, Bez tytułu, z cyklu: rysunków wojennych z lat 1941-1945

Technika: Praca tuszem na papierze. Linie rysowane piórem oraz fragmenty malowane jakby suchym pędzlem na zasadzie stempla.

Z lewej strony ciemna postać mężczyzny w hełmie z przewieszonym przez szyję karabinem. Postać zwrócona przodem do widza. Czarny hełm z jasnym odbiciem z lewej strony. Prawa część postaci ciemniejsza, zacieniona. Białe gałki oczne wybijają się z ciemnej twarzy. Zdają się patrzeć w pustkę, twarz bez wyrazu, usta pełne, zamknięte. Ręka od strony środka pracy zgięta. Na ramieniu z zaciemnienia wyłania się opaska dwukolorowa: prawdopodobnie biało-czerwona. W zaciśniętej dłoni trzyma mały, biały krzyż. Ręka po zewnętrznej stronie swobodnie opuszczona, dłoń zniekształcona, nieproporcjonalnie duża do reszty ciała. Obok mężczyzn z prawej strony stoi kobieta. Jest w pozycji frontalnej, ale głowę ma odwróconą od mężczyzny, lekko spuszczoną. Oczy zdają się przymknięte. Włosy krótkie, delikatnie skręcone przy czole i nad uszami. Ubrana jest w kurtkę zwężoną w pasie i spodnie. Przez ramie przerzuconą ma torbę, na zewnętrznym ramieniu podobna jak u mężczyzny dwukolorowa przepaska. Ręka od strony środka pracy nieproporcjonalnie wydłużona, a dłoń powiększona. Trzymam w niej dwa końce podłużnej tkaniny, która podtrzymuje leżącą na ziemi małą trumnę. Za postaciami w centrum wysoki budynek z ciemnymi prostokątami okien. Wygląda na opuszczony. Po bokach ruiny i zgliszcza.

W prawym dolnym rogu sygnatura artysty i data ’45. 

Autorka: Katarzyna Mądrzycka-Adamczyk

Konsultacje: Magdalena Rutkowska