Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Prezentowane rysunki to szkice powstałe podczas pracy nad plakatem zachęcającym kobiety do nauki zawodu. Jego wersja ostateczna również znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi. Plakat powstał w okresie socrealizmu i wpisuje się w propagowaną wówczas ideę aktywizacji zawodowej kobiet i zrównania ich z mężczyznami na rynku pracy. W powojennej Polsce młodym dziewczynom oferowano liczne kursy doszkalające i zachęcano je do podejmowania ciężkich prac zarezerwowanych do tej pory dla mężczyzn. Umożliwiało to kobietom z jednej strony większą mobilność społeczną i emancypację, jednak z drugiej wynikało w dużej mierze z braków kadrowych w męskich zawodach i potrzeby rąk do pracy, zwłaszcza na terenach przyłączonych do Polski po II wojnie światowej. W projekcie plakatu zaproponowanym przez Artura Nachta-Samborskiego, obok dziewczyny, do której skierowane są umieszczone na dole słowa: „Zdobędziesz piękny zawód w Zasadniczej Szkole Zawodowej”, znajduje się górująca nad nią postać męska. Tym samym plakat wpisuje się w pewnego rodzaju trend dominujący w sposobie ukazywania wizerunku młodej kobiety pobierającej naukę lub wykonującej pracę pod czujnym okiem męskiego opiekuna lub nauczyciela. Tego rodzaju przedstawienia dominowały prze wszystkim w prasie i fotoreportażu. Mimo pozornego dowartościowania kobiet pozwalało to na zachowanie porządku płci, według którego rola mentora, opiekuna i eksperta przypisywana była mężczyźnie, a zadaniem kobiety było słuchanie i podziwianie bardziej doświadczonego kolegi. Kobieta była więc traktowana, nawet w skierowanym do niej plakacie, w sposób znacznie bardziej przedmiotowy niż podmiotowy. Prezentowane tutaj szkice pozwalają prześledzić drogę jaką przeszedł artysta poszukując odpowiedniej relacji między bohaterami. O ile w obu pracach pozycja nauczyciela jest podobna, o tyle układ ciała dziewczyny ulega zmianie. W jednym ze szkiców młoda kobieta ma twarz zwróconą do widza, jest zaangażowana w pracę i nie patrzy na swojego mentora, wydaje się niezależna. W drugim, zbliżonym do układu z ostatecznej wersji plakatu, dziewczyna ukazana profilem sprawia wrażenie bardziej nieporadnej i niepewnej, jak gdyby czekającej na wskazówki lub reakcję stojącego obok mężczyzny. Nie wiadomo, który projekt powstał jako pierwszy i czy Nacht-Samborski sam podjął ostateczną decyzję o kształcie plakatu. Biorąc pod uwagę, że jest to praca o charakterze propagandowym, artysta mógł podlegać sugestiom i wymaganiom ideologicznym stawianym przez organy władzy.