Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Martwa natura (kompozycja purystyczna)" to niewielkich rozmiarów rysunek na papierze. W podwójny owal, którego zewnętrzna linia wykonana została ołówkiem, a wewnętrzna tuszem wpisana została abstrakcyjna kompozycja zbudowana w przeważającej części z prostokątów. Największy z nich stanowi podstawę dla umieszczonego na nim kwadratu i formy przywodzącej na myśl wazon. Prostokąt ten przecięty jest wąskim rulonem zakończonym po lewej pionową prostokątna formą ozdobioną rysunkiem w kształcie litery „S”. Po prawej znajduje się kolejny, nieco większy prostokąt, w który wpisany został fragment owalu.

Mocno zgeometryzowana kompozycja nawiązuje do chłodnej i wyważonej estetyki puryzmu, kierunku, który w latach 1916–1925 wyewoluował z kubizmu syntetycznego. Jego twórcami byli Amédée Ozenfant i Charles-Édouard Jeanneret, lepiej znany jako Le Corbusier, a wzorem, do którego się odwoływali była surowa, bezosobowa precyzja maszyny. Według założeń kompozycje purystyczne, zbudowane w znacznym stopniu z płaskich form, miały się rządzić spokojem i harmonią. Dzieło miało być pozbawioną ekspresji i emocji ascetyczną syntezą kształtów oraz barw odpowiadającą przemysłowemu charakterowi epoki. Pod tym względem myśl, która przyświecała purystom, bliska była ideom konstruktywizmu czy grupy De Stijl. Tym, co znajdowało się w centrum zainteresowań purystów były przedmioty codziennego użytku, tzw. „object-types” – „przedmioty-typy”, do których należały dzbanki, wazony, butelki czy szklanki. Dążono do jak największej prostoty i maestrii w oddaniu ich kształtów. Artur Nacht-Samborski zetknął się z tym nurtem zapewne podczas swojego pobytu za granicą – najpierw w latach 1921-1924 w Berlinie i Wiedniu, a następnie od drugiej połowy lat 20. do 1939 we Francji. Artystę silnie inspirowały wówczas tendencje kubistyczne i ekspresjonistyczne, a także charakterystyczne dla dadaizmu uproszczenia i prymitywizacja form. Wiele prac z tego okresu nie zachowało się. Prezentowana „Martwa natura" to jedynie niezobowiązujący szkic, świadczący o szerokim zainteresowaniu artysty różnorodnymi nurtami i podejmowanych przez niego w tej materii eksperymentach.