Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Tablica poświęcona pamięci wszystkich artystów..." została przygotowana przez Elżbietę Jabłońską na zorganizowaną przez Muzeum Sztuki w Łodzi wystawę „Muzeum jako świetlany przedmiot pożądania" (2007). Na montowanej bezpośrednio do ściany płycie z szarego granitu, przypominającej tablicę pamiątkową lub nagrobną, zostały wyryte nazwiska wszystkich artystów, których prace były prezentowane w miejscu jej zawieszenia, czyli na ścianie wschodniej dawnej dużej sali wystaw czasowych w budynku przy ulicy Więckowskiego 36 od 1964 roku do momentu jej powstania. Lista artystów została stworzona na podstawie danych z archiwum Muzeum Sztuki, przygotowanych przez Macieja Cholewińskiego. Spis otwiera Włodzimierz Borowski, którego praca została zawieszona w tym miejscu w 1964 roku, a kończy autorka dzieła z pełną świadomością pozostawiająca za swoim nazwiskiem puste miejsce przeznaczone dla „przyszłych pokoleń”. W ten sposób tablica podsumowuje pewien miniony już okres funkcjonowania muzeum – przede wszystkim czas, kiedy jego dyrektorem był Ryszard Stanisławski.

W działaniu Jabłońskiej dostrzec można też echa myśli Theodora W. Adorno, który zwracał uwagę na pokrewieństwo muzeum z mauzoleum, miejscem wieczystego pochówku obumarłych rzeczy: „Muzeum i mauzoleum łączy nie tylko skojarzenie fonetyczne. Muzea są jak rodzinne grobowce dzieł sztuk” ( „Valery Proust Museum", 1967). Wypowiedź niemieckiego filozofa charakteryzuje krytyczny stosunek do instytucji, jednak przy okazji zwraca on uwagę na związek muzeum z pamięcią, jej konstruowaniem i podtrzymywaniem. Kuratorzy i inni muzealnicy tworzą w galeriach sztuki swego rodzaju mauzolea artefaktów, wybranych i uznanych za niezwykle wartościowe. Umieszczenie ich w przestrzeni muzeum zmienia ich status, czyniąc z nich przedmioty niedostępne i uświęcone – depozyty dziedzictwa kulturowego, a ich autorów wpisując do panteonu wielkich twórców. Tablica Jabłońskiej upamiętnia artystów, których prace zastały wybrane do zaprezentowania w muzeum, jednocześnie jej forma, sugerująca płytę nagrobną, podobnie jak mauzoleum, budzi skojarzenia z oddawaniem czci temu, co jak pisał Adorno, jest „przechowywaniem bardziej ze względów historycznych, niż z aktualnych potrzeb”. Pusta przestrzeń zostawiona na końcu listy daje jednak nadzieję, że muzeum to nie tylko zbiór martwych przedmiotów, ale także miejsce otwarte na „sztukę żywą”.

Dorota Stolarska-Kultys