Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Znaki archaiczne II" to jeden z dwóch wariantów kompozycji o takim samym tytule. Płótno powstało w przełomowym momencie działalności artystycznej Jonasza Sterna, kiedy artysta coraz bardziej odchodził od tradycyjnego malarstwa na rzecz eksperymentów strukturalnych. Struktura obrazu interesowała go jednak jeszcze zanim w pełni poświęcił się malarstwu materii. Wcześniej, jak w omawianych tu „Znakach archaicznych II", znaczenie faktury akcentował środkami czysto malarskimi nakładając na płótno wielokrotnie grube warstwy farby.

Powierzchnia obrazu jest mocno chropowata, przypomina relief i stanowi niewątpliwą zapowiedź dalszych eksperymentów. Efekt „trójwymiarowości” został dodatkowo podkreślony za sprawą silnie skontrastowanych, a czasem wręcz brutalnych, kolorów. Mocne czerwienie, żółcienie, niebieskości i brązy wybijają się na płaszczyźnie zgaszonego tła. Kształty przedstawione na obrazie sprawiają wrażenie zatopionych i zastygłych w gęstym podłożu.

Malarstwo olejne Sterna łączy w sobie na pozór sprzeczne elementy abstrakcji i surrealizmu. W „Znakach archaicznych II" przedstawione kształty przypominają pismo. Jest to jednak pismo nieznane, hieroglificzne. Być może znaki nawiązują do alfabetu hebrajskiego, którym posługiwali się przodkowie autora cudem ocalałego z Zagłady. Pismo samo w sobie nic nie komunikuje, znaki to jak pisał Julian Przyboś „metafory sugerujące coś poza obrazem” (Julian Przyboś, „Sens poetycki, szkice", 1963). Posługując się ich kształtem i kolorem Stern tworzył  abstrakcyjne relacje, których interpretację pozostawiał odbiorcy. Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty. 

Dorota Stolarska - Kultys