Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Fotografia „Szklane jajko" ukazuje abstrakcyjną kompozycję na czarnym tle, powstałą w wyniku zawieszenia w przestrzeni szklanego jajka i jasnego pręta, ustawionych prostopadle do siebie, a pod skosem względem ram kompozycji. Jest to wczesna praca Antona Stankowskiego, który fotografią zajął się w drugiej połowie lat 20. XX wieku. Wykorzystywał ją początkowo przede wszystkim w projektach reklamowych. Zainteresowanie medium było wynikiem między innymi lektury książki László Moholy-Nagy'a „Malerei, Fotografie, Film" [Malarstwo, fotografia, film], wydanej w 1925 roku w ramach serii „Bauhausbucher". Węgierski artysta postulował odejście od piktorialnych wysiłków, zmierzających do ukrycia mechanicznego charakteru odbitki fotograficznej na rzecz docenienia jej specyfiki jako nowoczesnej i modernistycznej. Akcentował brak powiązań fotografii z tradycyjnymi dyscyplinami artystycznymi i twierdził, że powinna ona zająć pełnoprawne miejsce w świecie sztuki. Według Moholy-Nagy'a prawdziwy potencjał estetyczny fotografii został odkryty dopiero wtedy, gdy on i inni członkowie kręgów awangardowych zaczęli się nią posługiwać. Artyści awangardowi sięgali po techniki i tematy z dziedzin nieartystycznych, takich jak: promienie X, astronomia, medycyna i nauka, umożliwiające przedstawianie tego, co niewidzialne; fotoreportaż, który ujawniał formy w ruchu czy fotografię amatorską, oferującą repertuar nietypowych punktów widzenia.

Na zainteresowania Stankowskiego wpływ miał także związany z Bauhausem profesor Max Burchartz, u którego artysta studiował w Folkwangschule w Essen. W jego pracowni podejmował pierwsze próby z medium, zdobywając umiejętności niezbędne do uprawiania fotografii eksperymentalnej, przedmiotowej i dokumentalnej. Stankowski wykonywał fotomontaże, solarigrafie, fotografie cieni, zniekształceń i odbić, a także fotogramy i rayogramy. Praca „Szklane jajko" stanowi doskonały przykład właściwych dla tego okresu eksperymentów z medium. Artysta obserwuje i wykorzystuje światło odbijające się od przedmiotów, by za ich pomocą tworzyć abstrakcyjną kompozycję. Obiekty zostają wyabstrahowane z otaczającej rzeczywistości i zawieszone w próżni, a autor skupia się na ich formie i strukturze.

Dorota Stolarska-Kultys