Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Zmienny Kształt" to rzeźba wykonana z poliestru. Przedstawia przechylony sześcian wsparty na słupie, którego podstawa ma nieregularną, „rozlaną” formę. Dolny róg sześcianu uformowany został na kształt zwisającej kropli przypominając naciek z farby. Stanislav Kolíbal łączy surową formę geometryczną z elementami organicznymi, co w przypadku omawianej pracy daje efekt dość humorystyczny. Wydaje się, że bryła sześcianu stapia się z podstawą niestabilnie na niej balansując. Artysta odwraca tutaj hierarchię: postument, który zwykle stanowi neutralną podstawę dla dzieła, w tym przypadku znacząco wpływa na eksponowany obiekt i sposób jego odbioru. Mimo, że prace Kolíbala są często skrajnie oszczędne, a artysta posługuje się językiem abstrakcji i geometrii, udaje mu się zawrzeć w nich odwołania do ludzkiej egzystencji i związanych z nią absurdów, w sensie zarówno jednostkowym, jak i społecznym. Autor łączy w swoich pracach indywidualny charakter emocjonalnego doświadczenia, filozofię platońską, empiryzm i optymalne formy ekspresji. W geometrii upatruje uniwersalności, za pomocą której w sztuce może wyrazić własne idee. Charakterystyczną cechą twórczości Kolíbala jest zderzanie ze sobą elementów silnie ze sobą kontrastujących. W omawianej pracy jest to surowa forma sześcianu zestawiona z płynnymi organicznymi kształtami. To współdziałanie sprzecznych sił i różnorodnych powiązań wprowadza do dzieł percepcyjną niejednoznaczność i pewnego rodzaju wizualną niepewność. Artysta stara się w nich uchwycić moment niestabilności i nierównowagi oraz asymetrię, które charakterystyczne są także dla ludzkiego życia, przeżyć i doświadczeń. Pod względem formalnym prace Kolíbala przypominają dzieła amerykańskich modernistów, takich jak Barnett Newman czy Richard Serra. Jednak podczas gdy oni skupiali się na specyfice materiałów i materialności, w pracach Kolíbala z lat 60. obecna jest również poetyka narracji. Jego realizacje są typowe dla nurtu abstrakcji obecnego w sztuce czeskiej tego czasu. Nie chodzi w nich jedynie o zachwyt nad kształtem, kolorem, linią czy krawędzią, ale o ukazanie procesów takich jak wzrost lub rozpad, konstrukcja lub zniszczenie.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum bezpośrednio od artysty. W rozmowie z Adamem Mazurem zdradził on, że odlew przeznaczony do Łodzi był niedoskonały. Jak wspominał: „Człowiek, który odlewał, uciekł do Kanady, a drugi, jego sztukator i zarazem jego kolega, zastosował jakieś złe drzewo na formę i to pękało”. Artysta musiał w związku z tym przyjechać do Łodzi, aby ją naprawić. W 1973 roku spędził w Muzeum dłuższy czas pracując na podwórzu i w muzealnym warsztacie. Kolíbal bywał w Łodzi także w kolejnych latach, a w 1981 roku był jednym z artystów zaproszonych do udziału w festiwalu Konstrukcja w Procesie.

Dorota Stolarska-Kultys